Blog 19: Sociale onveiligheid: een taai probleem

Actualiteit

In de bouw- en infrasector heeft de ‘harde’ veiligheid de volle aandacht. Niet voor niets, er zijn immers jaarlijks gemiddeld 18 doden en veel (bijna) ongevallen te betreuren. In 2022 was grensoverschrijdend gedrag niet van social media, op nieuwssites en in actualiteitsprogramma’s weg te denken. Pijnlijke voorbeelden van (seksuele) intimidatie in de media over The Voice, de voormalige Tweede Kamer-voorzitter en parlementslid Khadija Arib en DWDD/Matthijs van Nieuwkerk zorgden ervoor dat dit onderwerp hoger op de agenda is gekomen.

Grensoverschrijdend gedrag wordt ook wel ongewenst gedrag genoemd. Ongewenst gedrag is een verzamelnaam voor pesten, (seksuele) intimidatie, verbaal en fysiek geweld en discriminatie. Ook dit is onderdeel van veilig werken, de ‘zachte’ kant van veiligheid oftewel sociale veiligheid.

Onveilige werksituatie

Het is niet alleen een robuust, maar ook een taai probleem dat gerust als een maatschappelijk issue gezien kan worden. De Bouw & Infra heeft hier ook mee te maken. Uit de gegevens van de PAGO-data van Volandis1 blijkt dat ongeveer 8% van de medewerkers geconfronteerd wordt met ongewenst gedrag. Omgerekend naar de gehele werkzame populatie in de B&I zijn dat ongeveer 8.000 medewerkers per jaar. De medewerkers die geconfronteerd worden met ongewenst gedrag zijn primair het slachtoffer. Maar ook het team waar de medewerker onderdeel van is, heeft er last van. Medewerkers gaan elkaar mijden en dat gaat ten koste van de onderlinge samenwerking. Dit zorgt voor te veel fysieke belasting, fouten en ongelukken. Als je de medewerkers van het team meetelt als ‘slachtoffer’ dan is het aantal slachtoffers een veelvoud van 8.000 medewerkers. Het menselijk gedrag creëert op die manier een onveilige werkplek.

Worstelende werkgevers

Door het nieuws is ongewenst gedrag een gespreksonderwerp op de werkvloer geworden. Werkgevers ‘worstelen’ hiermee en vragen zich af of ze het goed georganiseerd hebben. Sommigen vragen zich af of ongewenst gedrag ook binnen hun eigen organisatie plaatsvindt. De werkgevers die een melding hebben gehad van een medewerker over ongewenst gedrag, geven aan hier vaak door verrast te zijn. Ze verwachtten niet dat dit bij hen speelt.

Volgens Volandis worden signalen over ongewenst gedrag vaak niet herkend door leidinggevenden. Als het al ter sprake komt dan hoort de melder geregeld “Een lolletje moet toch kunnen” en “Zo gaan we met elkaar om, dat is geen pesten hoor”. Dit maakt dat het melden van ongewenst gedrag door het slachtoffer moeilijk is. Er is veelal schaamte om te melden. Als een medewerker het gevoel heeft dat men een situatie niet serieus neemt, veroorzaakt dit een tweede trauma bij deze medewerker. Werkgevers realiseren zich dat er een cultuuromslag nodig is, waarbij duidelijk moet zijn voor de medewerkers wat de gedragsregels zijn en dat er respectvol samengewerkt wordt.

Acties in de Bouw & Infra

Volandis heeft 3 acties uitgezet om werkgevers te ondersteunen in het bestrijden van ongewenst gedrag. De eerste is een hulpmiddel om die gewenste cultuur te realiseren. Dit middel is vormgegeven in een ‘standaard beleid ongewenst gedrag’. De werkgever kan dit beleidsdocument op maat maken. De werkgever kan vervolgens medewerkers informeren over ongewenst gedrag aan de hand van een toolbox2 (beiden kosteloos via Volandis).

Om de meldingsdrempel te verlagen heeft Volandis in 2022 de vertrouwenspersoon centraal gesteld in het bestrijden van ongewenst gedrag. Medewerkers in de bouwsector kunnen kosteloos gebruik maken van een centrale vertrouwenspersoon. Deze persoon is in dienst van gecontracteerde arbodiensten en bespreekt met de medewerker wat er speelt en hoe je met de situatie om kunt gaan. Het beschikbaar stellen van deze vertrouwenspersonen is noodzakelijk omdat een groot deel van de werkgevers in de Bouw & Infra (maar ook in Nederland) geen externe vertrouwenspersoon heeft aangesteld. Er is een wetsvoorstel ingediend om dat wel verplicht te gaan stellen. Hopelijk wordt deze wet in 2023 van kracht.

Voorkomen is beter dan genezen

De bouwsector is er nog niet. De uitdaging voor nu en de komende jaren is niet alleen ongewenst gedrag tijdig signaleren en goed oppakken, maar ook ongewenst gedrag voorkomen. Volandis zal in 2023 met de gecontracteerde arbodiensten de werkgevers attenderen op het cursusaanbod over ongewenst gedrag.

Ook neemt de diversiteit van medewerkers in de bouwsector toe. Vanuit het perspectief van bronaanpak is het een logische stap dat werkgevers ook gaan nadenken over de wijze waarop ze inclusiviteit binnen hun bedrijfsvoering hebben opgenomen. Een beleid op inclusiviteit bij een toenemende diversiteit voorkomt ongewenst gedrag én conflicten. De organisaties die dit beleid hebben gemaakt, blijken in de praktijk effectiever te werken en zijn innovatiever. Naast de voordelen op menselijk vlak heeft het ook nog eens economische voordelen. Het mes snijdt aan twee kanten.