Veilig werken in de warmte en hitte

De klimaatveranderingen zorgen in ons land voor zonniger en warmer weer, met vaker extreme omstandigheden. Van april tot eind oktober kan zomers warm weer voorkomen in combinatie met hoge luchtvochtigheid, weinig wind en sterke zonnestraling. Zelfs gedurende een werkdag kan het weer fors veranderen. Een koele start, daarna felle zon en warm, hoge luchtvochtigheid na een regenbui. Het weerbericht met de weersvoorspelling voor de eerste paar dagen biedt enige hulp. We kunnen voor het werken in de warmte en hitte slechts globaal categorieën aangeven.

Naast de weer- en persoonlijke factoren zijn er diverse werkfactoren die kunnen leiden tot oververhitting. Denk aan de zwaarte van het werk in combinatie met de tijdsduur, de werkkleding, het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen, warme werkprocessen, de werkplanning en pauzes. Het weer (de bron) valt niet te beïnvloeden, BTO-keuzes en andere maatregelen vallen wel tijdig te verkennen en in te voeren. In het overzicht laten we die zien, deels opklimmend naar mate de risico’s toenemen.

Het KNMI noemt dagen met een temperatuur van 20 tot 25 graden Celsius ‘warme dagen’. Bij die temperaturen is oververhitting bij belastende omstandigheden al mogelijk. Dat is de reden dat we kiezen voor veilig werken in de warmte en hitte. De zonkracht staat los van de temperatuur. Ook bij fris zonnig weer tref je preventieve maatregelen voor verbranden, veroudering van de huid en huidkanker.

We hebben nog onvoldoende zicht op goed uitgewerkte bouwkundige, technische en organisatorische maatregelen. Heb je een voorbeeld dat zijn waarde in de praktijk heeft bewezen? Deel dit met Volandis, werk met ons samen aan een veilige en gezonde bouwsector.

De Europese en Nederlandse Arbeidsomstandighedenwetten benoemen de randvoorwaarden voor werkgevers voor het beschermen van de gezondheid van werknemers bij het werk in de hitte. Er zijn geen grenswaarden gesteld. Het Europese ‘HEAT-SHIELD project’ heeft richtlijnen gepubliceerd. Die hebben we gebruikt voor de uitwerking van het protocol. De infografics geven een handig overzicht voor diverse werkzaamheden. De weersomstandigheden zijn veranderlijk, de risico’s van het werk zijn verschillend en iemand kan meer risico lopen op schade aan de gezondheid dan een ander. Naast preventie van oververhitting is maatwerk nodig om het voor iedereen veilig te houden. Apps die het weer combineren met werk- en persoonlijke factoren kunnen behulpzaam zijn om het werk te plannen en extra maatregelen te nemen. Er zijn gratis apps voor Android en iOS van FNV en CNV die berekeningen uitvoeren en een indicatie geven. De Europese ClimApp betrekt ook persoonlijke kenmerken bij de berekeningen.

De normale lichaamstemperatuur schommelt in de kern van het lichaam rond de 37 graden Celsius. In de warmte, door lichamelijk werk of sport stijgt allereerst de temperatuur aan het oppervlak en later ook wat in de kern. Je krijgt het warm, de huid kleurt roder, je gaat zweten en de hartslag gaat wat sneller. Het lichaam koelt hierdoor af. Bij gezonde mensen ontstaat hierna een stabiel evenwicht waarbij het lichaam de temperatuur onder controle houdt. Ben je gewend aan de warmte, dan reageert het lichaam sneller en beter. Dat duurt gemiddeld één tot twee weken. Je hebt er dus niet veel aan, als het plots tropisch warm is.

Loopt de lichaamstemperatuur te ver op, dan noemen we dit 'oververhitting'. Op de werkplek kun je de lichaamstemperatuur niet meten. Een oorthermometer is onvoldoende betrouwbaar voor de kerntemperatuur in het lichaam. Je moet dus alert zijn op uiterlijke verschijnselen (rode huidskleur, toename zweten) en gezondheidsklachten (vermoeidheid, duizeligheid, hoofdpijn, hartkloppingen). Extra maatregelen zijn direct nodig: stop met lichamelijk inspannend werk, zoek verkoeling op in de schaduw of bouwkeet, drink wat water. Let goed op elkaar bij het werken in de warmte, houd toezicht: vraag hulp van de BHV’er als gezondheidsklachten niet wegtrekken. 

Ga je zweten, dan heb je het warm gekregen. Dat is gelijk een waarschuwing voor je. Blijf oppassen voor verder opwarmen. Bij een kortdurende taak is het niet erg als je daarna kunt pauzeren en de koelte kunt opzoeken. Blijf regelmatig water drinken. Dat is om de 15 -20 minuten. Thee of koffie is ook goed. Met frisdrank of vruchtensap als dorstlesser krijg je te veel suiker binnen. Wanneer drink je nu genoeg? Een eenvoudige manier is door naar de kleur van je urine te kijken. Die moet lichtgeel blijven, dan is het meest gezond voor je lichaam. Te donker, dan ben je aan het uitdrogen. Zo helder als water, dan drink je te veel. Gebruik geen extra zout! Je krijgt dat ruim voldoende binnen met je eten. Te veel zout is niet goed voor de bloeddruk en de nierfunctie. Bij langdurig zwaar werk met fors zweten helpt een isotone sportdrank om vocht en zouten op peil te houden. Heb je thuis of op het werk een weegschaal? Je gewicht moet gedurende de werkdag ongeveer hetzelfde blijven. Ben je afgevallen, dan ben je met het zweten vocht verloren. Aanvullende persoonlijke preventieve maatregelen zijn onder andere: een koele woon- en slaapkamer, de airco aan in de auto naar je werk, geen alcohol drinken op hete dagen.

Hoe goed kun je tegen werk in de warmte? Heb je een aandoening die je extra kwetsbaar maakt? Gebruik je medicatie en loop je daardoor mogelijk meer risico op gezondheidsschade bij oververhitting? Wil je hier meer over te weten komen, neem dan deel aan het PAGO. Dat is het vierjaarlijks arbeidsgezondheidskundig onderzoek bij de arbodienst. Je krijgt de uitnodiging voor dit onderzoek tweejaarlijks als je 40 jaar of ouder bent. Je vult een vragenlijst in over je gezondheid en werk, je krijgt een aantal medische onderzoeken en de bedrijfsarts geeft antwoord op je vragen. Het onderzoek is geheel gratis als je onder de cao Bouw & Infra of Afbouw valt.

Wil je eerder dan het PAGO advies van de bedrijfsarts? Je kunt altijd een spreekuur bedrijfsarts laten plannen bij de arbodienst die je werkgever heeft gekozen voor de preventiezorg in de bouw. Weet je niet wie je moet bellen, vraag het dan aan je werkgever of neem contact op met de Vraagbaak van Volandis.

Er zijn meerdere risicogroepen te onderkennen die kwetsbaarder zijn voor het werken in de warmte en hitte. Dat zijn jeugdige werknemers met onvoldoende besef van de arbeidsrisico’s, vrouwen die zwanger zijn en oudere werknemers (vooral boven de 65). Iemand is gevoeliger voor oververhitting en gezondheidsklachten bij hart- en vaatziekten, suikerziekte, ernstig overgewicht (obesitas, met een BMI ≥ 30), medicatiegebruik. Alcohol en drugs werken bij iedereen nadelig uit, ook zonder aandoeningen.

• De weersverwachting van het KNMI
• Kans op regen en onweer: 'buienradar.nl'
• De kracht van de zonnestraling: de zonkracht van het KNMI
• Voorkom huidkanker door zonnestraling: KWF huidkankerpreventie
• Beknopte info en tips over hitte, werk en gezondheid: infographics (HEAT-SHIELD)
• Animatievideo van Napo: ‘te heet om te werken’
• FNV, werkklimaat app: app-fnv-werkklimaat
• CNV, weerverlet app: bouwnijverheid/werken-in-de-hitte
• Het weer in Europa met meer persoonlijke factoren (ook handig op vakantie): de Climapp
• Overzicht arbodiensten voor werknemers onder de cao’s Bouw & Infra en Afbouw