Polyurethaan (PUR) en andere diisocyanaten
Polyurethaan wordt in de bouw veel toegepast als isolatie, vulmiddel, lijm en montageschuim. Polyurethaan ontstaat door verschillende stoffen met elkaar te laten reageren. Deze stoffen, onder andere diisocyanaten en polyolen, kunnen gevaar opleveren voor de gezondheid. Afhankelijk van het gewenste eindproduct, kunnen er ook nog verschillende andere bestanddelen toegevoegd worden aan de reactie, zoals katalysatoren, schuimmiddelen en eventueel vlamvertragers. Volledig uitgereageerd Polyurethaan (PUR) bevat geen diisocyanaten en polyolen meer.
Wat zijn de gevaren van blootstelling aan PUR en welke maatregelen kun je treffen om gezondheidsschade te voorkomen?
PUR-schuim wordt gebruikt bij montagewerkzaamheden en als vulmiddel, zoals montageschuim, snelschuim en vulschuim. Dergelijke producten zijn voorgereageerde producten (prepolymeren) met een laag gehalte aan vrije diisocyanaten. Bij juist gebruik van deze ééncomponenten- en tweecomponentenschuim zal blootstelling aan diisocyanaten gering zijn. Wel is het belangrijk ademhalingsbescherming, een veiligheidsbril, handschoenen en beschermende kleding te dragen.
Bij het gebruik van een schuimlans (bv. vulschuim in spouwmuren) is de afstand tussen verwerken en het reagerende schuim ca. 1,5 meter. Dit verkleint de kans op blootstelling aan diisocyanaten, maar de kans op blootstelling blijft wel altijd aanwezig. Het is belangrijk omstanders op de risico's te wijzen van het werken met diisocyanaten. Ook hier is het belangrijk ademhalingsbescherming, een veiligheidsbril, handschoenen en beschermende kleding te dragen.
Bij het spuiten van isolatieschuim met een spraypistool (bv. isolatie van kruipruimtes) is de kans op blootstelling groot. Voor deze toepassingen zijn verhoogde veiligheidsmaatregelen noodzakelijk. Deze werkzaamheden moeten worden uitgevoerd door gespecialiseerde gecertificeerde bedrijven volgens de BRL 1332 / URL 27-101.
Van de componenten waaruit PUR bestaat, zijn vooral de isocyanaten schadelijk. Mogelijke gezondheidseffecten van blootstelling hier aan zijn:
- irritatie van ogen en luchtwegen
- beroepsastma
- contacteczeem
In de ééncomponentschuimen wordt een isocyanaat prepolymeer toegepast. In dit schuim is daardoor geen of nauwelijks vrij isocyanaat aanwezig. Hierdoor zijn er geen acute effecten op de gezondheid te verwachten, tenzij je al allergisch bent voor isocyanaten. Wel kan bij intensief gebruik van schuimbussen in een kleine ruimte zuurstofgebrek ontstaan, met kans op bewusteloosheid.
Bij het bewerken van uitgehard PUR-schuim komen geen schadelijke gassen meer vrij. Aangezien er wel stof vrij komt, is het aan te raden een halfgelaatsmasker met filtertype P2 te dragen.
- Zorg ervoor dat iedereen voldoende instructie/training heeft gehad over het veilig werken met PUR.
Let op! Per 24 augustus 2023 is het wettelijk verplicht dat iedere werknemer die met PUR werkt, hiervoor een geschikte opleiding heeft gevolgd. Lees hier het nieuwsartikel.
Werkgever en werknemer kunnen samen de volgende maatregelen nemen, op volgorde van de arbeidshygiënische strategie:
- Werk met uitgeharde isolatieplaten in plaats van met schuim.
- Let er op dat er goed geventileerd wordt als er in een kleine ruimte meer dan één bus PUR-schuim wordt verspoten en gebruik onafhankelijke ademhalingsbescherming.
- Gebruik een veiligheidsbril, handschoenen (neopreen of nitrilrubber) en goed sluitende werkkleding.
- Gebruik bij het verwerken van uitgehard schuim ademhalingsbescherming (halfgelaatsmasker met filtertype P2).
Spreek als werkgever en werknemer met elkaar over de te nemen beschermingsmaatregelen en spreek elkaar - indien nodig - er ook op aan!
Per 24 augustus 2023 is het wettelijk verplicht dat iedere werknemer die met PUR werkt, hiervoor een geschikte opleiding heeft gevolgd. Voor meer informatie hierover kun je het webinar hierover terugkijken.
Toolbox
Wil je weten hoe je de online training kunt doorlopen? Bekijk hier de toolbox met uitleg.
Animatie
Bekijk deze handige animatie van de BAM voor een heldere uitleg.
