Asbest

Asbest is een verzamelnaam voor een groep in de natuur voorkomende mineralen die zijn gekristalliseerd tot een vezelachtige structuur. Vroeger werd asbest gezien als een ideaal materiaal. Onverwoestbaar, brandwerend en vooral bijzonder goedkoop. Deze eigenschappen hebben ertoe geleid dat asbest in meer dan 3500 typen producten is verwerkt. Later bleek dat het inademen van asbestvezels gevaarlijke ziektes kan veroorzaken.

De meest voorkomende soorten asbest zijn:

• Witte asbest: minst gevaarlijke vorm
• Bruine asbest
• Blauwe asbest: meest gevaarlijke vorm

Let op: dit zijn de natuurlijke kleuren van deze soorten. Soms is witte asbest blauw geverfd.

Naast de soort is de vorm waarin asbest voorkomt belangrijk voor de gezondheidsrisico's. Er wordt onderscheid gemaakt tussen:

• Hechtgebonden asbest
• Niet-hechtgebonden asbest

Hechtgebonden asbest
Hechtgebonden materialen bevatten veel cement, lijm of kunststof. De asbestvezels zitten verankerd in het materiaal. De kans op het vrijkomen van asbestvezels in de lucht is hierdoor beperkt.

Worden deze materialen niet mechanisch bewerkt en blijven ze zitten, dan is het risico op inademing van de vezels dus erg klein.

Hechtgebonden asbest zit onder andere in:

• Asbestcement vlakke plaat en golfplaat (asbestvrije platen herken je aan de opdruk 'NT' [Nieuwe Technologie] op de plaat)
• Asbestcement water-, gas- en
• Rioleringsleidingen
• Asbestcement ventilatiekokers
• Colovinyltegels

Niet-hechtgebonden asbest
Dit materiaal is zacht en brokkelt makkelijk af. Het gevolg hiervan is dat na verloop van tijd spontaan asbestvezels vrijkomen, bijvoorbeeld door aanraking, trillingen en andere niet-mechanische bewerkingen.

Niet-hechtgebonden asbest zit in:

• Spuitasbest, gespoten op leidingen, plafonds, staalconstructies en dergelijke.
• Brandwerende plaat. Bekende merknamen zijn Nobranda en Pical, maar Pical is er ook in NT.
• Vinylvloerbedekking met asbesthoudende onderlaag (onder meer novilon van vóór 1980). De toplaag van dit zeil is van pvc en de viltachtige onderlaag lijkt op karton en is lichtgrijs tot lichtbeige en soms lichtgroen.

Asbest zit nooit in de volgende soorten vloerbedekking:

• Ondertapijt van vilt.
• Breekbaar, dun zeil met een doffe, zwarte of wijnrode onderkant.
• Stijve, zeilachtige vloerbedekkingen met een harde ruwe onderzijde met daarin een grofmazig juteweefsel (zoals linoleum).
• Buigzaam zeil met een dikke, bruine, harige onderzijde.
• Soepel zeil met een onderkant van kunststof (plastic) of foam (schuim).

Let op: hechtgebonden asbest kan op den duur niet-hechtgebonden asbest worden, doordat het cement oplost. Ongecoate platen ouder dan tien jaar die zijn blootgesteld aan regen, moet je als niet-hechtgebonden asbest beschouwen.

Werken met asbest zonder 'de vereiste voorzorgsmaatregelen' is levensgevaarlijk. Bij het bewerken van asbesthoudend materiaal kunnen vezels vrijkomen. Asbestvezels die in de longen terechtkomen, kunnen na een periode van 10 tot 15 jaar, soms zelfs meer dan 30 jaar, dodelijke ziektes veroorzaken zoals:

• Asbestose, verbindweefseling van de longen (vergelijkbaar met stof-/mijnwerkerslongen). Hierbij wordt de longcapaciteit minder, waardoor overbelasting van het hart kan optreden.
• Mesothelioom, kanker van borst- en buikvlies.
• Roken samen met blootstelling aan asbestvezels verhoogt de kans op longkanker aanzienlijk.

Ben je werknemer en kom je asbest tegen, stop dan direct met werken en stel je leidinggevende op de hoogte.

Als werkgever zijn er een aantal zaken waar je goed rekening mee moet houden als het gaat over asbest. Hieronder geven we een kort overzicht van de regels en mogelijkheden.

Wat zegt de wet?
Er is een wettelijk verbod op het bewerken, verwerken of in voorraad houden van asbest. Dit komt in feite neer op een algeheel verbod voor het gebruik van asbest. Ook het slopen van asbest uit gebouwen en objecten is gebonden aan strenge voorschriften. De betreffende wet- en regelgeving is te vinden in:

• Arbobesluit: hoofdstuk 4, afdeling 5
• Arboregeling: art. 1.3 t/m 1.8, art. 4,27 t/m 4,31, art. 4.36, 4,37, 4,46, art 9.2 lid 4 bijlage VII
• Asbestverwijderingsbesluit 2005. Dit besluit stelt deskundigheidseisen aan het verwijderingsbedrijf en is van toepassing voor de verwijdering (sloop) van asbest uit bouwwerken en objecten. Voorafgaand aan het verwijderen van asbest moet een gecertificeerd asbestinventarisatiebedrijf de werkzaamheden indelen in de risicoklassen 1 of 2 en een asbestinventarisatierapport opstellen. Werkzaamheden in klasse 2 moeten worden uitgevoerd door een gecertificeerd asbestverwijderingsbedrijf. Werkzaamheden in risicoklasse 1 kunnen eventueel ook door niet-gecertificeerde bouw- en sloopbedrijven worden gedaan. Werknemers die werkzaamheden met asbest uitvoeren, moeten wel aan uitgebreide opleidingseisen voldoen. Zij moeten in het bezit zijn van een diploma.
• Productenbesluit asbest: het is verboden asbest of asbesthoudende producten te vervaardigen, in Nederland te vervoeren, voorhanden te hebben, aan een ander ter beschikking te stellen, toe te passen of te bewerken.
• Gemeentelijke sloopvergunning: voor de sloop van een gebouw is een sloopvergunning vereist, hiertoe is vooraf een asbestinventarisatie-onderzoek verplicht.

Wat staat er in de cao's?
CAO voor de Bouwnijverheid, art. 7.3 Arbeidsomstandigheden op de bouwplaats

Het is voor werkgevers en werknemers niet toegestaan om asbest en asbesthoudende producten te bewerken of te verwerken. Voor sloop van asbesthoudende producten is een asbestsloopplan verplicht. Het vorenstaande is niet van toepassing voor werkzaamheden die uitgezonderd c.q. vrijgesteld zijn in Asbestbesluit Arbeidsomstandigheden (tegenwoordig Arbobesluit, hoofdstuk 4, Afdeling 5 Aanvullende voorschriften asbest). Het verwerken van nieuwe asbestcementbuizen is verboden.

Welke maatregelen kunnen we nemen?
Heb je als werkgever te maken met sloop- of renovatiewerkzaamheden, dan moet je weten of er sprake is van asbesthoudend materiaal. Hiervoor schakel je een asbestinventarisatiebedrijf in dat de werkzaamheden zal indelen in risicoklasse 1 of 2.

Werkzaamheden in risicoklasse 1
Werkzaamheden in risicoklasse 1 mogen uitgevoerd worden door een bedrijfsmedewerker die daarvoor een opleiding heeft gevolgd. Werkzaamheden in klasse 1 moeten ook altijd gemeld worden bij de Inspectie SZW.

Werkzaamheden in risicoklasse 2
Asbestverwijderingswerkzaamheden, vallend in klasse 2, moeten door een gecertificeerd asbestverwijderingsbedrijf worden uitgevoerd. Valt de werkzaamheid wel in klasse 2, maar betreft het geen verwijdering, dan mag een onderhoudsbedrijf dit zelf doen. Hierop zijn de artikelen 4.45 t/m 4.53 van het Arbobesluit van toepassing. Dit houdt onder meer in:

• Opleiding voor de werknemers.
• Opstellen van werkplan.
• Meting van de concentratie asbeststof.
• Passende ademhalingsapparatuur en andere persoonlijke beschermingsmiddelen.
• Hygiënische maatregelen (kleding mag alleen buiten bedrijf of werkplek gebracht worden voor reiniging in daartoe adequaat uitgeruste wasserijen).
• Arbeidsgezondheidskundig onderzoek.
• Registratie van blootstelling aan asbest.
• Omdat deze voorwaarden zeer streng zijn, is het raadzaam om ook deze werkzaamheden door een gecertificeerd bedrijf te laten uitvoeren.

Maatregelen
Komen werknemers per ongeluk toch met asbest in aanraking, dan moet de werkgever de volgende maatregelen treffen:

• Laat iedereen direct stoppen met werken.
• Ga na op welke plaatsen asbest is vrijgekomen.
• Ga het asbeststof niet zelf opruimen, ook niet met een stofzuiger met H-certificaat.
• Zet de ruimte af.
• Zorg dat iedereen de ruimte verlaat.
• Raadpleeg een deskundige bij de arbodienst.
• Stel werknemers in de gelegenheid het arbospreekuur van de arbodienst te bezoeken.

Op de website van Ascert vind je een gecertificeerd asbestinventarisatie- of asbestverwijderingsbedrijf bij jullie in de buurt. Ook kun je de geldigheid van een certificaat controleren. Asbestinventarisatiebedrijven moeten wettelijk verplicht gecertificeerd zijn conform de SC-540. De feitelijke inventarisatie moet worden uitgevoerd door een gecertificeerde DIA (Deskundig Inventariseerder Asbest).

Asbestverwijderingsbedrijven moeten wettelijk verplicht gecertificeerd zijn conform de SC-530. De feitelijke verwijdering moet worden uitgevoerd door een gecertificeerde verwijderaar (DAV) onder toezicht van een gecertificeerde toezichthouder (DTA).