Straling
Straling is een verzamelnaam voor energie in de vorm van elektromagnetische golven of deeltjes. Straling wordt vaak geassocieerd met gevaar, bijvoorbeeld nucleaire straling of röntgenstraling (ioniserende straling). Maar straling is een breed begrip. De zon geeft bijvoorbeeld ook straling (niet-ioniserende straling, zie Klimaat). Werknemers in de Bouw & Infra kunnen worden blootgesteld aan deze niet-ioniserende straling. De straling kan gezondheidseffecten veroorzaken.
Wat zijn de risico’s van straling en welke maatregelen kun je nemen om gezondheidsschade te voorkomen?
Er zijn drie vormen van niet-ioniserende straling waarmee werknemers in aanraking kunnen komen:
- Optische straling (UV-straling, zichtbaar licht, infrarood licht)
- Radiopfrequente (RF)-straling
- ELF-velden
Werknemers kunnen blootstaan aan straling doordat zij:
- Installatie- en onderhoudswerkzaamheden verrichten nabij elektrische apparatuur (RF-velden, optische straling).
- Nabij hoogspanningsmasten werken (ELF-velden).
- Werken met diëlektrische verwarming voor bijvoorbeeld het verlijmen van hout (RF-velden).
- Gebruikmaken van verschillende soorten lasprocessen (optische straling).
- Werken met meet- en richtlasers (optische straling).
Optische straling
- UV-straling kan zonnebrand, veroudering van huidcellen en schade aan de ogen veroorzaken. Een bekend voorbeeld is het ontstaan van 'lasogen'. Bij langdurige blootstelling kan staar optreden. Dat is een troebele ooglens. Je ziet waziger en je krijgt moeite om in het donker te rijden. UV-straling is de belangrijkste oorzaak van huidkanker.
- Zichtbaar licht: door een teveel aan zichtbaar licht kan schade aan de ogen ontstaan. Bijvoorbeeld door laserlicht.
- Infrarood licht is warmtestraling. Het kan diep in de huid en ogen doordringen. Bij te hoge temperatuur treedt verbranding op van de huid en ogen.
Radiofrequente velden
Blootstelling aan radiofrequente velden kan leiden tot opwarming van de huid, verbranding, verhoging van de lichaamstemperatuur en spiersamentrekkingen.
ELF-velden
Er is veel onduidelijkheid over de effecten die dergelijke velden teweegbrengen. Zeker is dat werknemers die gebruikmaken van elektronische hulpmiddelen (pacemakers, gehoorapparaten) hinder of schade kunnen ondervinden van ELF-velden. Over andere risico's voor de gezondheid wordt veel gespeculeerd. De Gezondheidsraad beschouwt ELF-velden in de woon- of werkomgeving als niet schadelijk voor de gezondheid.
De Arbowet, artikel 5, legt bedrijven de verplichting op om een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) op te stellen. Deze RI&E moet betrekking hebben op alle risico's die de arbeid ten aanzien van de veiligheid, gezondheid en het welzijn van de werknemers met zich meebrengt, dus ook de blootstellingen aan straling.
Technische maatregelen aan de bron
- Juiste keuze van de bronsoort: het is belangrijk dat de kale bron zodanig wordt gekozen dat deze goed bij het proces aansluit.
- Afscherming: alle optische straling wordt goed tegengehouden door constructiematerialen zoals hout, metaal en steen.
- Filtering.
- Beveiligingscircuit (interlock): uitschakeling van de bron bij opening van een beschermende omkapping, het opklappen van een zichtfilter of openen van toegangsdeuren en serviceluiken.
- Richting van openingen: openingen in omkastingen van gevaarlijke bronnen moeten zo worden uitgevoerd dat de bestraling van personen zo gering mogelijk is.
Organisatorische maatregelen
- Beperking bestralingsduur en toegangsbeleid.
- Vergroting van de afstand.
- Waarschuwingsborden en signaleringen
- Voorlichting en instructie.
Persoonlijke beschermingsmiddelen
- Bescherming van de ogen: algemeen geldt dat beschermbrillen ook de ooghoeken (instraling vanaf de zijkant) moeten afschermen. Hou bij de aanschaf ook rekening met brildragers.
- Bescherming van de huid: de handen en het gezicht lopen de meeste kans op bestraling. Handschoenen en gelaatmaskers kunnen een oplossing zijn, maar moeten wel zodanig zijn uitgevoerd dat ze de werknemer niet te veel hinderen. Op een zomerse dag is het belangrijk dat de huid is bedekt met goed ventilerende kleding of dat de blote huid meerdere malen op de dag wordt ingesmeerd met een zonnebrandcrème met minimaal factor 20.
Organisatorische maatregelen
- De tijd van blootstelling zo veel mogelijk te beperken.
- Zo veel mogelijk afstand houden van de stralingsbron.
- Alert zijn op waarschuwingsborden en signalering.
- Bij onduidelijke situaties, advies vragen aan de werkgever, alvorens aan het werk te gaan.
Persoonlijke beschermingsmiddelen
- De ogen beschermen met beschermingsbrillen. Ook de zijkant moet goed worden afgeschermd.
- Beschermen van de huid. Handen en gezicht lopen de meeste kans op bestraling. Daarom is gebruik van handschoenen en gelaatsmaskers noodzakelijk. Op een zomerse dag de huid bedekken met goed ventilerende kleding of de blote huid meerdere malen op de dag insmeren met een zonnebrandcrème met minimaal factor 30.
- De werkgever vragen naar persoonlijke beschermingsmiddelen. De werkgever is verplicht deze te verstrekken.
