Blog 5: 12 is te veel!
Twaalf dodelijke ongelukken tijdens bouwwerkzaamheden kopt Cobouw 19 december jl. naar aanleiding van niet gepubliceerde cijfers van Inspectie SZW. Twaalf ongelukken die niet te beschrijven leed veroorzaken in gezinnen, familie, maar ook bij collega’s en veel anderen. Sinds vele jaren zagen we het aantal dodelijke ongelukken in de bouw stabiliseren. Vanaf 2004 tot en met 2014 waren het er gemiddeld 6 per jaar. In recente jaren nemen de dodelijke ongevallen weer toe (Bedrijfstakverslag van Volandis).
Heeft de bedrijfstak inderdaad niets geleerd en wordt er niets gedaan?
Laten we iets terug gaan in de tijd. Toen Arbouw onderkende dat de cijfers stabiliseerden werd er onderzocht waarom dit het geval was. Na het invoeren van Act 1802, de arbeidswet (1889), de veiligheidswet (1895), Ongevallenwet (1901) werden er allerlei acties ondernomen op organisatorisch- en technisch gebied om de veiligheid te vergroten. Menig veiligheidskundige zal beamen dat de mogelijkheden om de ongevallen op deze wijze terug te dringen, overgoten met een sausje van wet, regelgeving en bedrijfsvoorschriften, bijzonder mager zijn geworden.
Veiligheidscultuur is een begrip dat aan de horizon verscheen
De bedrijfstak heeft een veiligheidscultuur zoals ook al in Cobouw wordt aangehaald die zich niet kenmerkt door 'non negotiable'. In tegenstelling tot de luchtvaart waarin veiligheid topprioriteit is kennen wij in de bedrijfstak een cultuur van 'negotiable'. Eigenlijk wordt er steeds een beetje water bij de wijn gedaan tot dat er weer een ongeluk gebeurt. En dat groeiende beetje water bestaat vaak uit een combinatie van de druk van het werk en van de opdrachtgever. Financiële druk is er ook, als gevolg van te veel verschillende onderaannemers en inhuurkrachten, maar ook door complexiteit van diezelfde regelgeving, organisatorische problemen en technische problemen. Dit is allemaal te vangen onder veiligheidscultuur. Edwin Lokkerbol, voorman van de Waterbouwers, schreef in zijn column in Bouwend Nederland: Ik werk veilig, of ik werk niet!
Niet alleen de veiligheidscultuur kwam in het verleden al bovendrijven, maar ook het topje van de ijsberg. Als het topje van die veiligheidsijsberg de daadwerkelijke ongevallen zijn, wat zit er dan onder water? Onder water blijven de aanleidingen tot een dodelijk ongeval, de zogenaamde kleine en bijna-ongelukken. Als alle kleine en bijna-ongelukken geregistreerd zouden worden binnen een bedrijf, maar ook binnen de bedrijfstak dan zouden we beter in staat zijn om acties te ondernemen voordat er echt een ongeval gebeurt. Immers, naar mate de ijsberg (Heinrich, 1931) onder water groeit, zal ook het topje groter worden. Met andere woorden: als het aantal kleine en bijna-ongevallen toeneemt wordt een fataal ongeval waarschijnlijker.
Jaarplan Inspectie SZW: efficiënte handhaving
Recent heeft de Inspectie SZW haar Jaarplan 2018 gepubliceerd. Daarin constateert de organisatie de verwachting van een stijging van het aantal ongevallen en een verhoogd risico op onveilig, ongezond en oneerlijk werk door een groeiende economie. Reden voor de overheid om extra budget beschikbaar te stellen voor efficiënte handhaving.
In het regeerakkoord is extra budget beschikbaar gesteld voor het versterken van de handhavingsketen. Komend jaar gaat de Inspectie daarvoor het fundament leggen. In 2022 moet de uitbreiding gereed zijn. Circa driekwart van de totale capaciteitsuitbreiding wordt ingezet voor het bestrijden van oneerlijk werk, onderbetaling en uitbuiting.
Bij het versterken van de handhavingsketen is samenwerking een sleutelwoord. Daarbij werkt de Inspectie zoveel mogelijk samen met andere toezichthouders. Ze doet dit bij inspecties en door het steeds efficiënter delen van waardevolle data. Doel is een betere handhaving, met zo min mogelijk belemmeringen voor goed presterende bedrijven. Daar waar bewust de wet wordt overtreden grijpt de Inspectie met extra slagkracht gericht in.
Werk veilig met Volandis in bouw en infra
Kampend met een economische crisis hebben sociale partners in de bouw- en infrasector een enorme bezuinigingsoperatie doorgevoerd. Sectorinstituten Fundeon en Arbouw werden opgeheven en in plaats hiervan werd per 1 juli 2016 Volandis opgericht. Een organisatie die onder andere de opdracht heeft veiligheid topprioriteit te laten zijn bij vakmensen en in hun bedrijven. Niet zo gek, want zowel vakbonden als werkgeversorganisaties hebben veiligheid topprioriteit gemaakt. Dit vergt tijd, want zo'n transitie is mensenwerk. En grote verschuivingen ontstaan vaak door kleine initiatieven van groepjes mensen. In tijden van verandering biedt dit houvast. Al het kleine doet er dan toe. Uiteindelijk vraagt een verandering naar 'Werk veilig' om een gedragsverandering van veel mensen. Een echte verandering, in het denken, handelen en organiseren van vakmensen en hun bedrijven.
Instrumenten
Volandis wijst de weg en ontwikkelt en beheert praktische instrumenten die de verandering in de sector mogelijk maken. Bestaande instrumenten, zoals de RI&E en V&G-planner, vragen om updates en moeten voldoen aan wet- en regelgeving.
Bewust werken wérkt
Tot slot. De cijfers laten zien dat vakmensen die zich gewaardeerd voelen en goed uitgerust zijn ook veiliger werken. En ze presteren beter, langer en met meer plezier. Alle reden om in jouw bedrijf Werk veilig, Houd plezier en Kijk vooruit in 2018 bovenaan de agenda te zetten en er werk van te maken. Zo heeft de bedrijfstak al veel instrumenten om vakmensen en bedrijven hiervoor in beweging te brengen. Maak er gebruik van! Immers, bewust werken wérkt.
Tjeerd Willem Hobma, algemeen directeur Volandis
