Blog 6: Vakspecialist gezocht!

Het kan niemand zijn ontgaan: er is een schreeuwend tekort aan geschoold bouwpersoneel. Een gevolg van de aantrekkende economie, overspannen woningmarkt en verbouwwoede na een lange, diepe crisis. Daar bovenop komen de milieudoelstellingen die Nederland moet halen en de werkzaamheden doordat bedrijven en burgers versnelt van het gas af moeten. Als vakman zit je op rozen de komende jaren.

Krapte arbeidsmarkt 

Het UWV wijst in haar periodieke rapportages over de arbeidsmarkt op het steeds verder oplopend tekort aan metselaars, schilders, bouwmonteurs, lassers en werkvoorbereiders. Het aantal uitkeringen aan werkloos bouwpersoneel neemt snel af en het aantal vacatures hard toe. Bouwend Nederland is een campagne gestart om jongeren te bewegen voor een bouwopleiding te kiezen. Het zal een hele klus worden, want niet alleen de bouw en infra hebben opgeleide jongeren nodig, de hele technieksector zit te springen om installateurs, loodgieters en lassers. Als je in mijn woonplaats een installateur zoekt, is een wachttijd van drie à vier weken niet ongewoon. Met als gevolg dat ik een installatiebedrijf uit een naburig dorp in de arm heb genomen toen mijn cv-ketel stuk was. Gezien de bovengenoemde krapte, zal deze gekte nog wel even aanhouden.

Vakopleiding

De vakman is booming. Een mooie kans voor het mbo en vmbo om te laten zien dat zij deze vakmannen en -vrouwen opleiden. En ouders te overtuigen dat hun zoon of dochter bij hen de opleiding afrondt met een diploma op zak dat waarde heeft op de arbeidsmarkt. De beste reclame die er is voor een school en de beste garantie voor de toekomst van de leerling. De schaarste aan vakbekwaam personeel is niet alleen te wijten aan de crisis waardoor leerlingen kozen voor andere opleidingen dan de bouw en infra door gebrek aan toekomstperspectief. Wij mogen ons dit allemaal aantrekken. De staat voorop, die sinds het kabinet-Den Uyl als doel heeft iedereen zo hoog mogelijk op te leiden. Voor de economische groeipotentie van een land is het belangrijk dat het opleidingsniveau relatief hoog is. Deze medaille heeft echter ook een keerzijde.

Afstromen

Het vmbo is het afvalputje van het voortgezet onderwijs. De samenleving stelt aan mensen steeds hogere eisen. Ouders willen hun kroost zoveel mogelijk naar het havo of vwo hebben. Ouders willen de mavo terug, wat hier en daar in naam ook gebeurt. Vaak om opportunistische redenen van de schoolleidingen en -besturen. Regelmatig komt het voor dat ouders naar de rechter stappen om het schooladvies van de basisschool van zoon- of dochterlief aan te vechten. Uiteraard alleen als het een vmbo-advies is. Het gevolg is dat kinderen te vaak op het te hoge havo- of vwo-niveau terecht komen. Waar ze niet mee kunnen komen, gefrustreerd raken of erger nog een burn-out krijgen. De term afstromen is een nieuw verschijnsel. Stapelen of opstromen is een traditie die Nederland al jarenlang kent. Je begint op het vmbo waarna je doorgaat naar het havo of je gaat via het mbo door naar het hbo. Doordat ouders uit alle macht hun kind naar het havo of hoger willen hebben, alles is goed zolang het maar geen vmbo is, neemt het risico toe dat het kind vroeg of laat alsnog afstroomt naar het (v)mbo. De omgekeerde beweging. Eentje die het zelfvertrouwen van het kind makkelijk kan aantasten.

Sjoerd

Ik begon ooit mijn carrière in het onderwijs. In de basisvorming, wie kent het nog?, had ik een leerling, we zullen hem voor het gemak Sjoerd noemen. Sjoerd zat op mavoniveau en was een typische ik-kom-op-school-voor-de-sociale-contacten-jongen. Hij trok graag alle aandacht naar zich toe, vertelde grapjes (soms leuk) in de les en leidde graag de aandacht van leraar af om zijn eigen invulling van de les te geven. Sjoerd was niet dom, maar ook geen intellectueel. Met andere woorden: Sjoerd zat prima op de mavo. In de docentenkamer ving ik op dat Sjoerds vader (het was een klein schooltje, wij kenden alle ouders) tegen een collega had gezegd dat Sjoerd waarschijnlijk hoogbegaafd was. Ik wist niet hoe ik het had, daar was mij namelijk niets van gebleken in twee jaar tijd. Ik gaf Nederlands en zag de kinderen dus vier keer in de week. Sjoerd had zeker talent, maar dat lag meer op het vlak van entertainment, creativiteit en handel dan op analytisch en beschouwelijk vlak. Geen studiehoofd.

Doe-klusje

Een paar jaar daarvoor, toen ik nog stageliep met een collega-student, stuurde de stagedocent een jongen, we noemen hem Daan, regelmatig de klas uit met de opdracht: loop maar even de trappen op-en-neer en kom dan terug. Daan was een leuk en vrolijk jochie, die niet erg geconcentreerd werkte. Wij vroegen na de les waarom hij dat deed. Zijn antwoord was simpel: Daan is een leuke jongen, maar hij kan alleen niet zo lang stilzitten. En daarom verzon de docent elke les een doe-klusje voor Daan. Dat kon zijn, iets halen bij de conciërge, kopiëren en als er geen klus was, mocht Daan even traplopen.

Doen wat je leuk vindt

Waarom vertel ik dit? Is het omdat Ik ouder word en ga verhalen over vroeger toen-alles-beter-was. Dit is natuurlijk mogelijk, maar waar het mij om gaat, is dat er altijd Sjoerds en Daans zijn geweest en ook altijd zullen blijven. Zoals er ook altijd kinderen zijn die wel rustig met een (leer)boekje in een hoekje kunnen zitten en zich juist heel erg thuis voelen op het gymnasium. Jongens als Daan en Sjoerd houden niet van stil op hun stoel zitten en luisteren naar de docent. Ze zijn graag bezig met hun handen of met het contact met anderen. De ouders kunnen hun waarschijnlijk geen groter plezier doen dan ze juist naar het vmbo en mbo te sturen. Het mooie is dat ze daar op een praktische manier een vak leren waar de samenleving vaak om zit te springen. En helemaal nu.

Keihard nodig

De toekomst van elke jongere begint op school, maar dat betekent niet dat het altijd dezelfde school is. We doen mensen het meeste plezier als wij ze de kans geven te doen waar ze goed in zijn en wat ze leuk vinden. Dan houd je plezier in je werk en houd je het langer vol. Uit onderzoek blijkt dat mensen die plezier hebben in hun werk, langer duurzaam inzetbaar blijven. Bovendien zou het maar saai worden als we allemaal naar dezelfde school zouden gaan en het hetzelfde werk zouden doen. Onwenselijk zelfs. De samenleving zit niet te wachten op alleen maar masters en professors. Wie repareert dan de kraan, legt verwarming en telecommunicatie aan, bouwt huizen, wegen en viaducten? Jezelf blijven ontwikkelen gedurende je werkzame leven kan op verschillende manieren. Het wordt tijd dat wij vakmensen en vakopleidingen beter gaan waarderen. Al was het maar omdat wij ze keihard nodig hebben.

Anna de Boer
Specialist marktonderzoek